Badanie dna oka to jedno z podstawowych badań diagnostycznych w okulistyce, które może dostarczyć wielu cennych informacji o stanie zdrowia pacjenta. Ten artykuł wyjaśnia, na czym polega badanie dna oka, jak wygląda, ile trwa i co wykrywa. Przyjrzymy się też, dlaczego warto je wykonywać regularnie i jakie choroby może pomóc wykryć.

Co to jest badanie dna oka?

Badanie dna oka to jedna z najważniejszych procedur diagnostycznych w okulistyce, która pozwala ocenić stan wewnętrznych struktur gałki ocznej. W trakcie tego badania okulista dokładnie przygląda się takim elementom oka, jak:

- siatkówka,
- naczyniówka,
- tarcza nerwu wzrokowego,
- naczynia krwionośne oka.

Badanie dna oka jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne, zwykle wykonywane w gabinecie okulistycznym. Pozwala na szybkie wykrycie zmian w tych strukturach. Może wskazywać na choroby oczu, ale również rozpoznanie sygnałów świadczących o chorobach ogólnoustrojowych, np. cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. 

Rodzaje badania dna oka

Badanie dna oka można przeprowadzić przy użyciu dwóch głównych metod: bezpośredniej i pośredniej, które różnią się techniką oraz sprzętem wykorzystywanym w trakcie badania.

1. Badanie bezpośrednie dna oka - lekarz używa oftalmoskopu, czyli niewielkiego urządzenia, które umożliwia bezpośrednie oglądanie dna oka w dużym powiększeniu. Pozwala na badanie centralnej części siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego oraz plamki żółtej. Jednakże ta metoda ma pewne ograniczenia - uniemożliwia szeroki wgląd w obwodowe obszary siatkówki.
2. Badanie pośrednie dna oka - wykonywane jest przy użyciu lampy szczelinowej oraz specjalnej soczewki, która pozwala na uzyskanie szerszego pola widzenia. Dzięki tej metodzie okulista może ocenić zarówno centralne, jak i obwodowe partie siatkówki. Badanie pośrednie wymaga jednak większej wprawy od lekarza oraz stosowania kropli rozszerzających źrenice.

Jak wygląda badanie dna oka?

Badanie dna oka jest prostą procedurą, która odbywa się w kilku etapach. W zależności od zastosowanej metody, może ono wyglądać nieco inaczej. Oto podstawowy przebieg:

1. Rozszerzenie źrenic - w większości przypadków okulista zakrapia do oczu specjalne krople z atropiną, które rozszerzają źrenice. Proces ten zajmuje kilka minut i ułatwia dokładne zbadanie dna oka.
2. Oględziny dna oka - lekarz używa oftalmoskopu lub lampy szczelinowej, aby obejrzeć wnętrze oka. Badanie odbywa się w pozycji siedzącej, a pacjent proszony jest o patrzenie w różnych kierunkach.
3. Analiza wyników - po zakończeniu badania okulista interpretuje jego wyniki i udziela informacji na temat wykrytych zmian.
 

Ile trwa badanie dna oka?

Sam proces badania dna oka trwa zwykle od 5 do 10 minut. Jednak w praktyce czas spędzony w gabinecie okulistycznym może się wydłużyć, szczególnie w przypadku konieczności rozszerzenia źrenic przed badaniem. Zwykle trwa to dodatkowe 15-30 minut. Warto podkreślić, że krople te mają wpływ na jakość widzenia przez kilka godzin po badaniu. Pacjenci często odczuwają wtedy nieostrość widzenia, a to utrudnia wykonywanie codziennych czynności, takich jak czytanie czy prowadzenie pojazdów. Dodatkowo rozszerzone źrenice są bardziej wrażliwe na światło, dlatego dobrze jest zabrać ze sobą okulary przeciwsłoneczne.

Badanie dna oka - co wykrywa?

Dzięki możliwości dokładnej oceny oka, okulista może w porę zauważyć niepokojące zmiany, które niekiedy mogą wskazywać na poważne problemy zdrowotne. Oto najważniejsze z nich:

- Jaskra.
- Zwyrodnienie plamki żółtej.
- Cukrzyca i jej powikłania.
- Nadciśnienie tętnicze.
- Odwarstwienie siatkówki.
- Choroby nerwu wzrokowego.
- Choroby neurologiczne - obrzęk tarczy nerwu wzrokowego może być sygnałem ostrzegawczym w przypadku guzów mózgu czy zapalenia mózgu.

Czy badanie dna oka wykryje raka?

Tak, badanie dna oka może pomóc w wykryciu nowotworów oka. Jeśli podczas badania zostaną zauważone nietypowe zmiany, na przykład plamy, guzy lub nieprawidłowości w naczyniach krwionośnych, mogą one wzbudzić podejrzenie lekarza. Tego rodzaju objawy mogą sugerować obecność nowotworów, takich jak siatkówczak lub czerniak gałki ocznej. Jednak badanie dna oka nie jest wystarczające do postawienia ostatecznej diagnozy. Jeśli okulista dostrzeże podejrzane zmiany, zwykle zleca dodatkowe badania diagnostyczne.

Czy badanie dna oka wykryje tętniaka?

Badanie dna oka nie jest bezpośrednią metodą diagnostyczną w przypadku tętniaków. Może jednak dostarczyć cennych informacji o stanie naczyń krwionośnych w oku, które są odzwierciedleniem kondycji naczyń w całym organizmie. W przypadku jakichkolwiek podejrzeń, okulista skieruje pacjenta na dalsze badania, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub angiografię. Te badania pozwolą na dokładne zobrazowanie naczyń krwionośnych w mózgu i wykrycie ewentualnych tętniaków.
 

Badanie dna oka u dziecka

Badanie dna oka u dzieci jest równie ważne, jak u dorosłych. Może ono pomóc wykryć wady wrodzone oka, siatkówczaka (nowotwór występujący głównie u dzieci) czy inne problemy, które mogą wpłynąć na narząd wzroku. Samo badanie jest bezbolesne, ale dzieci mogą być nieco niespokojne podczas procedury. W takim przypadku warto zadbać o komfort malucha, np. zabierając ulubioną zabawkę.

Badanie dna oka w ciąży - czy jest bezpieczne?

Kobiety w ciąży mogą być poddane badaniu dna oka, zwłaszcza jeśli cierpią na cukrzycę ciążową lub nadciśnienie tętnicze. Badanie jest bezpieczne, choć warto wcześniej poinformować lekarza o ciąży, szczególnie jeśli istnieje potrzeba zastosowania kropli rozszerzających źrenice.

Ile kosztuje badanie dna oka?

W przypadku wyboru badania dna oka prywatnie, ceny wahają się od 100 do 300 zł. Badanie dna oka możesz jednak wykonać bezpłatnie w ramach NFZ. Ważne, abyś miał skierowanie od lekarza rodzinnego lub okulisty. Pamiętaj, że czas oczekiwania na wizytę do okulisty na NFZ może być dłuższy niż w przypadku badania w prywatnych gabinetach, zwłaszcza w dużych miastach, gdzie liczba pacjentów jest większa.

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/badanie-dna-oka-podstawowe-informacje-przygotowanie-do-badania-i-jego-przebieg
https://www.wokularach.pl/blog/badanie-dna-oka-wskazania-i-przebieg
P. Glasner, K. Siebert, L. Glasner, Nowoczesne metody obrazowania dna oka, Forum Medycyny Rodzinnej, 10/2, 2016.