Czy wiedziałeś o tym, że rogówka oka jest całkowicie pozbawiona naczyń krwionośnych? Inaczej nie byłaby tak transparentna. Pobiera ona tlen bezpośrednio z powietrza. To bardzo ważne, ponieważ to dzięki tlenowi może ona prawidłowo funkcjonować. Jesteś ciekaw, ile właściwie tlenu potrzebuje oko by zdrowo funkcjonować? Tego dowiesz się z tego artykułu. Sprawdź!

Zapotrzebowanie rogówki na tlen: niedotlenienie

Rogówka - to cienka, przezroczysta błona, która pokrywa tęczówkę, źrenicę i przednią komorę oka. To ona jako pierwsza odbiera promienie światła: załamuje je i wpuszcza na siatkówkę. Jest wypukła i narażona na urazy, ale funkcje, jakie pełni są nieocenione, dlatego też należy o nią odpowiednio dbać. Rozumie się przez to przede wszystkim nieograniczanie jej dostępu do tlenu. Może się to wydawać bardzo proste - czy kiedykolwiek pomyślałeś o tym, że musisz dostarczyć tlen rogówce? Zapewne nie. Ważne jednak, byś wiedział, w jaki sposób możesz nieświadomie zagrozić jej niedotlenieniem. Może się to wydarzyć:

- gdy będziesz spać w soczewkach do tego nieprzeznaczonych,
- gdy będziesz chodzić w przeterminowanych soczewkach,
- gdy w Twoim oku długotrwale będzie stan zapalny,
- gdy nie będziesz prawidłowo dbać o soczewki kontaktowe.

Ile tlenu potrzebuje rogówka?

Ale ile tlenu właściwie potrzebuje rogówka, by prawidłowo funkcjonować? Każda z jej warstw pobiera inną ilość O₂: 

- nabłonek: 40%,
- istota właściwa: 39%,
- śródbłonek: 21%.

Tlen dociera do rogówki przez obie jej powierzchnie (nabłonek i śródbłonek), tak aby utrzymać jak najniższe ciśnienie w istocie właściwej. Głównym mechanizmem odpowiedzialnym za transport tlenu do rogówki jest jego ciśnienie parcjalne. Dla otwartego oka wynosi ono około 155 mmHg, natomiast dla oka zamkniętego około 55 mmHg.

Metabolizm rogówki a niezbędna ilość tlenu

Rogówka, aby w pełni dobrze pracować (czyli by zachowywać transparentność, temperaturę, rozmnażać komórki i transportować materiały tkankowe), potrzebuje aminokwasów, glukozy i tlenu. Glukoza i aminokwasy docierają do rogówki wraz z cieczą wodnistą, natomiast tlen pochodzi przede wszystkim z powietrza, skąd przenika do oka poprzez film łzowy.

Jeżeli ilość tlenu docierającego do rogówki jest zbyt mała, by w procesie glikolizy z glukozy wytworzyć wystarczającą ilość energii oraz umożliwić szybkie usuwanie kwasu mlekowego, aktywność komórek zostaje ograniczona. W takiej sytuacji powstaje nadmiar kwasu mlekowego, który zaczyna gromadzić się w istocie właściwej. Powoduje to wzrost ciśnienia osmotycznego, które sprawia, że woda przenika do istoty właściwej szybciej, niż śródbłonek rogówki jest w stanie ją odpompować. W efekcie rozwija się obrzęk rogówki.

W czasie snu, gdy oczy są zamknięte, dochodzi również do zmiany stężenia filmu łzowego - z około 0,97% NaCl przy otwartym oku do około 0,89% NaCl po sześciu godzinach snu. Wynika to z mniejszego odparowywania łez w tym czasie. W reakcji na bardziej rozcieńczony roztwór rogówka chłonie wodę do istoty właściwej szybciej, niż śródbłonek jest w stanie ją usuwać. W efekcie tuż po przebudzeniu rogówka jest średnio o około 4% grubsza. Obrzęk ten ustępuje w ciągu mniej więcej dwóch godzin od otwarcia powiek, a w ciągu dnia rogówka potrafi zredukować nawet do 8% swojej nadmiernej grubości.

Dlaczego rogówka potrzebuje odpowiedniej ilości tlenu?

Wiesz już, ile tlenu potrzebuje rogówka i kiedy występuje zagrożenie jej niedotlenieniem. Na koniec powiemy jeszcze, dlaczego niedotlenienie może być tak groźne. Może ono skutkować kilkoma charakterystycznymi zmianami, które wpływają na jej strukturę i funkcję.  

- Jednym z najczęstszych jest obrzęk, wynikający z zaburzenia równowagi wodnej w zrębie. Niedobór tlenu osłabia działanie pomp jonowych w śródbłonku, przez co nadmiar wody nie jest skutecznie usuwany. Rogówka staje się grubsza, mniej przejrzysta, a obraz widziany przez pacjenta zamglony. Typowe objawy to pogorszenie ostrości, światłowstręt, halo wokół źródeł światła. Badania pokazują, że nawet niewielkie niedotlenienie może zwiększyć grubość rogówki o 2–3%, przy dłuższym niedoborze tlenu nawet o ponad 10%. Warto pamiętać, że niewielki obrzęk (ok. 4%) jest fizjologiczny po nocy i ustępuje w ciągu dnia.

- Przewlekły deficyt tlenu może także prowadzić do neowaskularyzacji, czyli wrastania naczyń krwionośnych w normalnie beznaczyniową rogówkę. Pojawienie się naczyń wiąże się z aktywacją czynników takich jak VEGF i oznacza utratę przejrzystości, a w konsekwencji trwałe pogorszenie widzenia. Ryzyko tego powikłania rośnie przy długotrwałym noszeniu soczewek o niskiej przepuszczalności tlenu, spaniu w soczewkach czy zaniedbaniach higienicznych. W lampie szczelinowej widać wówczas drobne naczynia wrastające od rąbka ku centrum rogówki.

- Kolejnymi możliwymi zmianami są mikrocysty - drobne pęcherzykowate struktury w nabłonku, świadczące o zaburzeniach w różnicowaniu komórek. Przewlekłe niedotlenienie może także sprzyjać powstawaniu pęcherzyków gazowych, będących skutkiem gromadzenia się metabolitów i zaburzeń gospodarki płynowej. Obie te zmiany pogarszają widzenie i zwiększają podatność rogówki na urazy mechaniczne.

Sprawdź także, jak objawia się owrzodzenie rogówki.

Bibliografia:

https://www.bezokularow.pl/poradnik/ile-tlenu-powinna-miec-rogowka-oka
https://www.bezokularow.pl/poradnik/neowaskularyzacja-przyczyny-i-leczenie