Obrzęk plamki żółtej to poważna dolegliwość oczu, które może prowadzić do znacznego pogorszenia widzenia. Plamka żółta jest jednym z najczęściej dotykanych obszarów siatkówki oka. W tym artykule omówimy, czym jest obrzęk plamki żółtej, jakie są jego przyczyny, objawy oraz jak przebiega leczenie.

Co to jest obrzęk plamki żółtej?

Obrzęk plamki żółtej to stan, w którym płyn gromadzi się w centralnej części siatkówki oka, czyli w plamce żółtej. Plamka żółta jest kluczowym obszarem odpowiedzialnym za ostre, centralne widzenie. To właśnie dzięki niej możemy czytać, rozpoznawać twarze czy dostrzegać szczegóły w codziennym otoczeniu. Obrzęk może prowadzić do pogorszenia jakości widzenia, a nawet trwałej utraty wzroku, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany i leczony. Najczęściej obrzęk jest wynikiem nieszczelności naczyń krwionośnych, prowadząc do przecieku płynów i gromadzenia się go w tkankach.

Rodzaje obrzęku plamki żółtej

Obrzęk plamki żółtej może mieć różne podłoże, w zależności od przyczyn, które go wywołują. Oto najczęściej występujące rodzaje obrzęku plamki żółtej:

• Cukrzycowy obrzęk plamki żółtej - jest to powikłanie retinopatii cukrzycowej i wynika z uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki przez wysoki poziom glukozy we krwi. W efekcie dochodzi do wycieku płynu do siatkówki. Ten rodzaj obrzęku jest jednym z głównych powodów utraty wzroku u osób z niekontrolowaną cukrzycą.
• Torbielowaty obrzęk plamki żółtej - często występuje po operacjach oka, takich jak operacja zaćmy. Charakteryzuje się nagromadzeniem płynu w siatkówce w postaci torbieli, prowadząc do wyraźnych zniekształceń widzenia centralnego. Zazwyczaj obrzęk ten ustępuje samoistnie.
• Obrzęk plamki żółtej na tle zapalnym - pojawia się w wyniku przewlekłych stanów zapalnych w oku. Może być związany z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak sarkoidoza, a także innymi schorzeniami wywołującymi zapalenie naczyniówki. W tym przypadku naczynia krwionośne stają się przepuszczalne i następuje wyciek płynu do siatkówki.

Czy obrzęk plamki żółtej jest wyleczalny?

W wielu przypadkach obrzęk plamki żółtej jest wyleczalny lub przynajmniej kontrolowany, jeśli zostanie wcześnie wykryty i odpowiednio leczony. To dlatego tak istotne są regularne wizyty u okulisty, zwłaszcza w przypadku osób z grupy ryzyka. Niestety, jeśli choroba zostanie wykryta w późnym stadium lub obrzęk trwał przez dłuższy czas, uszkodzenia w plamce żółtej mogą być trwałe. W takim przypadku całkowite wyleczenie nie jest możliwe, a leczenie będzie miało na celu głównie zahamowanie postępu choroby i stabilizację widzenia.

Warto także zauważyć, że rokowania zależą także od rodzaju obrzęku plamki żółtej. Na przykład, cukrzycowy obrzęk plamki żółtej może być skutecznie leczony poprzez kontrolowanie poziomu cukru we krwi oraz zastrzyki do oka. Z kolei obrzęk pooperacyjny, np. obrzęk plamki żółtej po operacji zaćmy, często ustępuje samoistnie lub pod wpływem krótkotrwałego leczenia.

Objawy obrzęku plamki żółtej

Pierwsze objawy obrzęku plamki żółtej mogą być subtelne i łatwe do przeoczenia, szczególnie jeśli dotyczą tylko jednego oka. Z czasem jednak stają się bardziej widoczne. Oto najczęstsze symptomy:

• Zniekształcenie obrazu - proste linie zaczynają wydawać się krzywe, a obraz może falować.
• Problemy z widzeniem centralnym - mogą pojawić się ciemne plamy lub zamazania w centrum pola widzenia.
• Zaburzenia percepcji barw - obrzęk plamki może utrudniać rozpoznawanie kolorów.
• Trudności z czytaniem - małe litery mogą stać się nieczytelne.
• Nadwrażliwość na światło - jasne światło może powodować dyskomfort lub ból oczu.

Przyczyny obrzęku plamki żółtej

Obrzęk plamki żółtej może być wywołany przez różne czynniki. Najczęściej występuje w wyniku chorób takich jak:

1. Cukrzyca i nadciśnienie - u pacjentów z cukrzycą występuje zwiększone ryzyko rozwoju obrzęku plamki żółtej. Dzieje się tak za sprawą uszkodzeń naczyń krwionośnych spowodowanych podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Nadciśnienie z kolei może prowadzić do niewłaściwego przepływu krwi w siatkówce i zwiększać ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
2. Operacja zaćmy - obrzęk plamki żółtej jest częstym powikłaniem po operacji zaćmy. Torbielowaty obrzęk plamki żółtej może wystąpić kilka tygodni po zabiegu, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą.
3. Choroby zapalne i autoimmunologiczne - choroby takie jak sarkoidoza, toksoplazmoza oraz inne schorzenia zapalne mogą powodować uszkodzenia plamki żółtej, prowadząc do jej obrzęku.

Jak zapobiegać obrzękowi plamki żółtej?

Profilaktyka obrzęku plamki żółtej wymaga szczególnej troski o zdrowie oczu oraz ogólny stan zdrowia organizmu. Kluczowym elementem prewencji jest skuteczne zarządzanie chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca i nadciśnienie. Mogą one bezpośrednio wpływać na naczynia krwionośne siatkówki. Regularne badania kontrolne wzroku, zwłaszcza u osób należących do grupy podwyższonego ryzyka są nieodzowne, aby wykryć ewentualne zmiany w siatkówce na wczesnym etapie.

Odpowiednia dieta, bogata w witaminy i minerały, ma również kluczowe znaczenie dla zdrowia oczu. Warto zwrócić uwagę na produkty zawierające antyoksydanty (witaminy A, C, E) i kwasy omega-3, które mogą pomóc w ochronie plamki żółtej przed uszkodzeniami. Rzucenie palenia to kolejny istotny krok w profilaktyce. Przeczytaj również, jak poprawić wzrok.

Jakie badania pomagają w diagnozie?

Diagnostyka obrzęku plamki żółtej wymaga szczegółowych badań okulistycznych. Poniżej przedstawiamy najczęściej stosowane badania w diagnozowaniu obrzęku plamki żółtej:

1. Optyczna koherentna tomografia (OCT) - wykorzystuje fale świetlne do tworzenia szczegółowych, przekrojowych obrazów siatkówki. Dzięki temu można dokładnie ocenić grubość plamki żółtej, wykryć nagromadzenie płynu oraz ocenić struktury siatkówki.
2. Angiografia fluoresceinowa - polega na wstrzyknięciu do żyły barwnika (fluoresceiny), a następnie wykonaniu serii zdjęć dna oka przy użyciu specjalnej kamery. Dzięki temu można zobaczyć przepływ krwi przez naczynia siatkówki i dokładnie zlokalizować miejsca, z których wycieka płyn.
3. Badanie pola widzenia - pozwala ocenić, w jakim stopniu obrzęk plamki żółtej wpływa na widzenie pacjenta. Choć nie jest to bezpośrednie badanie obrazowe siatkówki, może dostarczyć cennych informacji o zakresie utraty widzenia centralnego.

​

Leczenie obrzęku plamki żółtej

Leczenie obrzęku plamki żółtej zależy od przyczyny, stopnia zaawansowania choroby i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć terapię. Wśród najczęściej stosowanych metod leczenia znajdują się:

Krople na obrzęk plamki żółtej

W niektórych przypadkach, szczególnie po operacjach zaćmy, stosuje się krople na obrzęk plamki żółtej, które mają działanie przeciwzapalne. Tego typu leczenie może być wystarczające w mniej zaawansowanych przypadkach obrzęku.

Zastrzyki do oka

W bardziej zaawansowanych przypadkach, szczególnie gdy przyczyną obrzęku są problemy naczyniowe, stosuje się zastrzyki z inhibitorami VEGF. Zastrzyki działają poprzez blokowanie czynnika wzrostu naczyń. Odpowiada on za tworzenie się nowych naczyń krwionośnych oraz zwiększoną przepuszczalność istniejących naczyń w siatkówce. Nadmierna przepuszczalność naczyń prowadzi do wycieku płynów, a to jest jedną z głównych przyczyn obrzęku plamki żółtej. Pomagają one zatem ograniczyć wycieki i zmniejszyć obrzęk.

Laseroterapia siatkówki

Laseroterapia jest szczególnie stosowana w przypadku cukrzycowego obrzęku plamki żółtej. Polega na celowym uszkodzeniu nieszczelnych naczyń krwionośnych w siatkówce. W ten sposób zapobiega się dalszemu wyciekowi płynów i zmniejsza obrzęk. Zabieg ten jest szczególnie skuteczny w leczeniu obrzęków o niewielkiej objętości, które nie obejmują centralnej części plamki żółtej.

Zabiegi chirurgiczne

W niektórych przypadkach, gdy obrzęk plamki żółtej jest wynikiem innych schorzeń, np. po operacjach oczu, może być konieczne leczenie chirurgiczne. Witrektomia to zabieg polegający na usunięciu ciała szklistego oka. Jest stosowana głównie wtedy, gdy inne metody leczenia zawiodą lub obrzęk jest związany z obecnością trakcjami szklistkowymi.

Leczenie steroidowe

Steroidy zmniejszają stan zapalny, hamują wycieki płynów z naczyń krwionośnych i zmniejszają obrzęk. Implanty steroidowe są umieszczane w oku i powoli uwalniają lek przez kilka miesięcy. Jednak leczenie steroidami niesie za sobą ryzyko powikłań, takich jak wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego czy rozwój zaćmy. Dlatego pacjenci poddawani takiemu leczeniu wymagają regularnych wizyt u okulisty.

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/obrzek-plamki-zoltej
The National Eye Institute, Macular Edema, 2023.
American Society of Retina Specialists, Macular Edema, 2021.