Jeżeli u pacjenta została zdiagnozowana cukrzyca – istnieje duże ryzyko wystąpienia patologicznych zmian w gałce ocznej. Osoby z cukrzycą powinny pozostawać pod kontrolą okulisty i regularnie badać wzrok. Najczęściej spotykanym schorzeniem wzroku związanym z cukrzycą jest retinopatia cukrzycowa.

Co to jest retinopatia cukrzycowa?

W przebiegu cukrzycy spotykane są różne problemy dotyczące wzroku. Należy do nich retinopatia oka. Oprócz niej pacjenci chorzy na cukrzycę często zmagają się także z zaćmą i jaskrą wtórną.

Jednym z bardzo niebezpiecznych skutków towarzyszących cukrzycy są uszkodzenia w obszarze siatkówki. Ich przyczyna tkwi w braku wyrównania metabolicznego cukrzycy. Wpływa na to zbyt wysoka zawartość glukozy we krwi.

Istotne niebezpieczeństwo polega na tym, że bardzo często cukrzyca jest wykrywana stosunkowo późno. Na początku pacjenci nie odczuwają dolegliwości związanych z cukrzycą, a nieprawidłowości wychodzą na jaw trochę przez przypadek, przy okazji innych badań. W tym czasie mogą postępować zmiany patologiczne w obrębie gałki ocznej.

Retinopatia oka – co ją powoduje?

Retinopatia oka jest związana w największym stopniu z wysokim stężeniem glukozy we krwi. Pozostałe czynniki pogłębiające zmiany chorobowe, to:

- nadciśnienie tętnicze,
- podwyższone stężenie lipidów we krwi,
- współistniejąca nefropatia cukrzycowa,
- zabieg usuwający zaćmę,
- ciąża u pacjentek, u których cukrzycę wykryto wcześniej,
- okres dojrzewania płciowego.

Rodzaje retinopatii cukrzycowej

Lekarze rozróżniają trzy rodzaje retinopatii cukrzycowej:

1. Retinopatia cukrzycowa proliferacyjna

Retinopatia cukrzycowa proliferacyjna jest jedną z odmian tej choroby i stanowi dla pacjentów największe zagrożenie. Chory ma problemy z nieostrym widzeniem. W przypadku dynamicznego przebiegu choroby i nagłych krwawień siatkówki - może to doprowadzić nawet do ślepoty.

2. Retinopatia przedproliferacyjna

Występuje obrzęk oraz drobne wylewy krwi do siatkówki, co pogarsza jakość widzenia.

3. Retinopatia nieprolifercyjna

Nazywana także retinopatią prostą, jest łagodniejsza. Nie powoduje groźnych powikłań. Jednak musi pozostawać pod kontrolą lekarza, bowiem zdarza się przekształcenie retinopatii nieprolifercyjnej w bardziej niebezpieczne stadia.

Retinopatia cukrzycowa – objawy

Retinopatia cukrzycowa oka prowadzi do negatywnych zmian w gałkach ocznych. Rozpoznanie ich jest możliwe jedynie podczas badań okulistycznych. Każda osoba, u której wykryta została cukrzyca – powinna pozostawać pod opieką okulisty. Badania kontrolne powinny być przeprowadzane dwa razy do roku lub – jeśli mamy do czynienia z mocno zaawansowaną cukrzycą – raz na trzy miesiące.

Zbyt wysokie stężenie glukozy powoduje uszkodzenie drobnych naczyń siatkówki. Przez to dochodzi do obrzęków siatkówki, drobnych wysięków i mikrokrwotoków. Przedłużające się niedokrwienie siatkówki i nieprawidłowości w krążeniu. Następują też krwotoki do ciała szklistego.

Konsekwencją tych małych wylewów w gałce ocznej jest powstawanie błon nasiatkówkowych. Dochodzi do trakcyjnego odwarstwienia siatkówki. To prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń, które wywołują ślepotę.

Jednak zanim dojdzie do tak poważnych konsekwencji, warto zwrócić uwagę na inne symptomy retinopatii cukrzycowej oka, takie jak:
- brak ostrości obrazu,
- pogorszenie widzenia po zmroku,
- przy przechodzeniu z pomieszczenia słabo oświetlonego do jasnego potrzeba więcej czasu do przyzwyczajenia oka do warunków,
- widoczne naczynia krwionośne na tęczówce i siatkówce,
- obrzęk siatkówki w rejonie plamki żółtej na dnie oka

Zmiany cukrzycowe w siatkówce oka

Zmiany cukrzycowe w siatkówce oka początkowo nie są odczuwalne i pacjent nie ma świadomości zachodzących zmian. Możliwe jest pojawienie się ciemnej plamki w polu widzenia. To oznaka drobnego wylewu krwi.

Wraz z upływem czasu wynaczyniona krew ulega samoistnemu wchłonięciu. Jeśli odczuwalne były jakieś problemy z widzeniem – to ustępują. Może to potrwać kilka tygodni lub miesięcy. Zmian cukrzycowych w siatkówce oka nie wolno lekceważyć. Bez leczenia retinopatia cukrzycowa grozi nieodwracalną utratą wzroku.

Retinopatia cukrzycowa – badania diagnostyczne

Zgłaszając się do okulisty należy poinformować go o zdiagnozowanej cukrzycy. Wówczas lekarz będzie przeprowadzał badania pod kątem zmian charakterystycznych dla tego schorzenia. Badanie dna oka pozwala na zweryfikowanie stanu zaawansowania zmian. Zanim badanie zostanie przeprowadzone – konieczne jest zakroplenie oczu pacjenta preparatem rozszerzającym źrenice. Warto pamiętać, że to powoduje pogorszenie widzenia na kilka godzin.

Innym badaniem, które pozwala ocenić postęp uszkodzeń naczyń siatkówki, jest angiografia fluoresceinowa. Badanie to polega na zaaplikowaniu środka kontrastowego do żył i obserwacji ich wyglądu.

Badanie ostrości wzroku wykonywane jest za pomocą dobrze znanej metody tablicy Snellena.  Pomocne w ocenie stanu pacjenta będzie też badanie widzenia kolorów. Do tego celu przeznaczona jest metoda z wykorzystaniem tablic Ishihary.

Retinopatia cukrzycowa – leczenie

W leczeniu retinopatii cukrzycowej wykorzystuje się zabiegi laserowe. Likwidacja chorobliwych zmian w naczyniach krwionośny hamuje postęp choroby. Podstawą zachowania zdrowego wzroku jest podstawowe leczenie diabetologiczne i utrzymywanie parametrów glukozy na właściwym poziomie. Ważna jest kontrola nad zaburzeniami lipidowymi.

Jeżeli mamy do czynienia z obrzękiem cukrzycowym plamki – lekarze mogą stosować nowoczesne metody iniekcji doszklistkowymi lekami anty-VEGF. Skutecznie zatrzymują one zwiększanie się śródnabłonka naczyń.

 
Bibliografia:

1. W. Matuszewski, E. Bandurska-Stankiewicz, R. Modzelewski, U. Kamińska, M. Stefanowicz-Rutkowska, Diagnosis and treatment of diabetic retinopathy — historical overview. Clin Diabetol 2017
2. J. Kański, Okulistyka kliniczna, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
3. Aldington Stephen J., Matthews David R., Scanlon Peter H., Wilkinson Charles P., Retinopatia cukrzycowa, wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
4. M. Gawęcki, Retinopatia cukrzycowa. Praktyczny podręcznik dla okulistów, diabetologów i internistów, wydawnictwo KMG Dragon’s House, Gdańsk 2021.