Naturalny alkaloid tropinowy, popularnie nazywany atropiną to organiczny związek chemiczny pozyskiwany z roślin. Korzysta się z niego w wielu dziedzinach nauki, w tym w okulistyce. To właśnie atropina odpowiada za mętny i zamglony wzrok po jego kompleksowym badaniu. Jakie są zastosowania atropiny? Ile trwa ten lekko uciążliwy efekt po jej użyciu? Sprawdź i dowiedz się więcej!

Atropina - co to takiego?

Atropina jest substancją naturalnego pochodzenia. Występuje w roślinach z rodziny psiankowatych, np. w jagodzie wilczej. Atropina jest parasympatykolitykiem - lekiem, który powoduje rozszerzenie źrenic i naczyń krwionośnych, rozluźnia mięśnie oraz przyspiesza pracę serca, ponieważ hamuje aktywność układu przywspółczulnego.

Substancja ta posiada różnorodne właściwości. Kardiolodzy cenią ją za wspomaganie przywracania prawidłowej pracy serca w przypadku bradykardii; gastrolodzy za zastosowanie w leczeniu zaparć i kolek: żółciowej i nerkowej. Po atropinę sięgają również okuliści: stosują ją w celu porażenia mięśnia rozwieracza źrenicy oraz mięśnia ciała rzęskowego, które to odpowiadają za zmianę kształtu soczewki oka. 

Zastosowanie atropiny w okulistyce

Dzięki działaniu atropiny specjalista może wykonać wiele istotnych badań diagnostycznych oczu. Stosuje się ją do: 

- Badania ostrości wzroku.

W przypadku badania ostrości wzroku atropinę stosuje się najczęściej u dzieci i młodzieży. Akomodacja ich oczu zazwyczaj jest bardzo silna, co może powodować zniekształcenia wyników badań: dlatego też specjaliści sięgają w takich przypadkach po atropinę, która poraża odpowiedzialny za akomodację mięsień ciała rzęskowego.

- Przypadków odklejenia siatkówki.

Odklejenie siatkówki może nastąpić w wyniku komplikacji po operacji na oku, jak również w związku z retinopatią cukrzycową. W takim przypadku niezbędna jest jak najszybsza interwencja lekarza: atropina pomaga w ustabilizowaniu oka aż do momentu podjęcia leczenia.

- Zeza.

Atropinę stosuje się również w leczeniu zeza, szczególnie w przypadku leniwego oka. Gdy jedno z oczu ucieka, to specjalista zakrapia zdrowe oko atropiną, aby zmusić drugie oko do prawidłowej pracy. 

- Badania dna oka.

Substancję tą wykorzystuje się również do badania dna oka. Badanie dna oka wykonuje się np. w przypadku podejrzenia jaskry. Atropina, powodując rozszerzenie źrenicy, umożliwia lekarzowi dokładniejszy wgląd w dno oka.

- Zapalenia błony naczyniowej oka.

Atropina posiada również działanie łagodzące: pomaga w uśmierzaniu podrażnień i bólu w przypadku zapalenia tęczówki czy ciałka rzęskowego. 

Substancja ta wspomaga również leczenie niektórych chorób. Poza działaniem w zakresie narządu wzroku, atropinę stosuje się również:

- w celu łagodzenia objawów astmy, ponieważ powoduje rozluźnienie mięśni gładkich, rozszerza oskrzela i zmniejsza wydzielanie śluzu.
- Jako działanie przeciwwymiotne, ponieważ zmniejsza perystaltykę jelit.
- W celu zwiększenia częstotliwości pracy serca. 
- W celu zmniejszenia napięcia mięśni gładkich ścian pęcherza moczowego i moczowodów. 

Jak długo działa atropina na oczy?

Po podaniu substancji do oka efekt porażenia akomodacji, objawiający się trudnościami z wyraźnym widzeniem na bliskie odległości oraz uczuciem rozmycia obrazu, może utrzymywać się nawet do 12 godzin. Rozszerzenie źrenic, będące wynikiem działania leku, trwa znacznie dłużej – w niektórych przypadkach aż do 2 tygodni, co może powodować nadwrażliwość na światło i trudności w widzeniu w jasnych warunkach. Na szczęście proces powrotu akomodacji do normy następuje szybciej, a pełna sprawność oka przeważnie wraca w ciągu kilku dni, najczęściej maksymalnie do 5 dni. Dzięki temu pacjenci mogą stosunkowo szybko wrócić do codziennych aktywności.

Czy atropina ma skutki uboczne?

Właśnie rozszerzenie źrenic, nadwrażliwość na światło i nieostre widzenie to najczęstsze skutki uboczne działania atropiny. Poza nimi zdarza się, że do tego grona dołącza również:

- suchość i podrażnienia oczu,
- reakcja alergiczna.

Atropina to substancja, która może wywołać reakcję alergiczną u osób, które są na nią wrażliwe. Chociaż zdarza się to rzadko, to nie należy tego ignorować. Jeśli wiesz, że jesteś uczulony na atropinę, powiedz o tym swojemu specjaliście. W innym przypadku, po podaniu substancji mogą wystąpić u Ciebie takie objawy jak: zaczerwienienie i swędzenie skóry, pokrzywka, szybsze bicie serca, podwójne widzenie. 

Przeciwwskazania do atropiny

To właśnie wrażliwość czy uczulenie na tę substancję są głównymi przeciwwskazaniami do korzystania z niej i należy o tym pamiętać na każdej wizycie związanej ze zdrowiem narządu wzroku. Inne przeciwwskazania to:

- jaskra pierwotna,
- ciąża (zdarza się, że kobiety w ciąży są bardziej wrażliwe na działanie atropiny),
- zaburzenia rytmu serca,
- choroba refluksowa żołądka, 
- niedrożność przewodu pokarmowego. 

Atropina to bezpieczna substancja, ale należy korzystać z niej z należytą ostrożnością: a jako że wzrok i oczy są bardzo delikatne, to zakraplanie oczu atropiną najlepiej oddać w ręce specjalisty. Należy mieć na uwadze również to, że niektóre leki mogą wchodzić w interakcję z tą substancją, co może powodować potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Do leków tych należą:

- substancje, które obniżają pH soku żołądkowego, np. haloperydol czy kortykosteroidy,
- leki, które nasilają cholinolityczne działanie atropiny, np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, chinidyna (lek stosowany do zaburzeń rytmu serca),
- leki, które pobudzają układ adrenergiczny, czyli układ nerwowy i rdzeń nadnerczy,
- morfina, 
- metoklopramid i inhibitory AChE.

Niektóre z tych leków, w połączeniu z atropiną, mogą znacząco osłabić jej działanie lub zwiększyć ryzyko wystąpienia skutków ubocznych poprzez potęgowanie niepożądanego jej działania. Właśnie z tego powodu, przed zastosowaniem atropiny należy poinformować lekarza o przyjmowaniu innych preparatów. 

Bibliografia:

https://www.wokularach.pl/blog/atropina-do-oczu-kiedy-jak
https://www.bezokularow.pl/poradnik/atropina-do-oczu-czym-jest-kiedy-sie-stosuje
https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=107